अंतराळात दोन अंतराळयानांना यशस्वीरित्या डॉक करणारा भारत हा चौथा देश ठरला आहे. याआधी केवळ रशिया, अमेरिका आणि चीनलाच हे यश मिळाले. १६ जानेवारीला इस्रोने अंतराळात डॉकिंग यशस्वी झाल्याचे म्हटले. ही मोहीम फत्ते झाल्याने चांद्रयान-४, गगनयान आणि भारतीय अंतराळ स्थानकासारख्या मोहिमांना शंभर हत्तींचे बळ मिळाले आहे. इस्रोने ३० डिसेंबर २०२४ रोजी रात्री १० वाजता श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून अंतराळ डॉकिंग प्रयोग मोहीम प्रक्षेपित केली होती. या अंतर्गत पीएसएलव्ही-सी ६०रॉकेटच्या सहाय्याने पृथ्वीपासून ४७० किमीवर २ अंतराळ यान तैनात करण्यात आले. ७ जानेवारी रोजी या मोहिमेत दोन्ही अंतराळयान जोडले जाणार होते, परंतु ते पुढे ढकलण्यात आले. त्यानंतर ९ जानेवारीलाही तांत्रिक अडचणींमुळे डॉकिंग पुढे ढकलण्यात आले. १२ जानेवारी रोजी अंतराळयानांना ३ मीटर जवळ आणल्यानंतर त्यांना पुन्हा सुरक्षित अंतरावर नेण्यात आले. डॉकिंग यशस्वी झाल्याने अंतराळयानामधील अंतर १५ मीटरवरून ३ मीटरपर्यंत खाली आणले गेले. परिणामी अंतराळयान यशस्वीपणे कॅप्चर करण्यात आले. आता स्पेस डॉकिंग यशस्वी करणारा भारत हा चौथा देश ठरला. डॉकिंगनंतर दोन अंतराळ यानांवर एकच वस्तू म्हणून नियंत्रण ठेवण्यात यश आले. आता अनडॉकिंग आणि पॉवर ट्रान्सफर चेक येत्या काही दिवसांत घेण्यात येतील.तैनातीनंतर, दोन्ही अंतराळयानाचा वेग ताशी २८,८०० किलोमीटर इतका झाला. हा वेग बुलेटच्या वेगापेक्षा १० पट जास्त होता. दोन अंतराळयानांमध्ये थेट संपर्क नव्हता. त्यांना जमिनीवरून मार्गदर्शन करण्यात आले. दोन्ही अंतराळयान एकमेकांच्या जवळ आणले गेले. ५ किमी आणि ०.२५ किमी दरम्यानचे अंतर निर्धारित करण्यासाठी लेझर श्रेणी शोधकांचा वापर केला गेला. एक डॉकिंग कॅमेरा ३०० मीटर ते १ मीटरच्या श्रेणीसाठी वापरला गेला तर १ मीटर ते ० मीटर अंतरावर व्हिज्युअल कॅमेरे वापरात आले. यशस्वी डॉकिंगनंतर, आता येत्या काही दिवसांत दोन अंतराळयानांमधील विद्युत ऊर्जा हस्तांतरणाचे प्रात्यक्षिक केले जाईल. त्यानंतर स्पेसक्राफ्टचे अनडॉकिंग होईल आणि ते दोघेही आपापल्या पेलोडचे ऑपरेशन सुरू करतील. हे सुमारे दोन वर्षे मौल्यवान डेटा प्रदान करणे सुरू ठेवेल, असे सांगण्यात आले.मिशनचे उद्दिष्ट काय?जगाला डॉकिंग आणि अनडॉकिंग तंत्रज्ञान दाखवणेपृथ्वीच्या कक्षेत दोन लहान अंतराळयानांचे डॉकिंग आणि अनडॉकिंग तंत्रज्ञान प्रदर्शित करणेदोन डॉक केलेल्या स्पेसक्राफ्टमध्ये इलेक्ट्रिक पॉवर हस्तांतरित करण्याच्या तंत्रज्ञानाचे प्रदर्शन करणेस्पेस डॉकिंग म्हणजे अंतराळात दोन स्पेसक्राफ्ट जोडणेभारताने डॉकिंग यंत्रणेचे पेटंट घेतलेया डॉकिंग यंत्रणेला इंडियन डॉकिंग सिस्टम असे नाव देण्यात आले आहे. इस्रोने या डॉकिंग प्रणालीचे पेटंटही घेतले आहे. कोणतीही अंतराळ संस्था या अत्यंत गुंतागुंतीच्या प्रक्रियेचे तपशील शेअर करत नसल्यामुळे भारताला स्वत:ची डॉकिंग यंत्रणा विकसित करावी लागली.
